W przypadkach, gdy sąd zwalnia osobę z obowiązku ponoszenia kosztów sądowych, może ona starać się o darmowego pełnomocnika. Aby skorzystanie z takiego prawa było możliwe, należy najpierw złożyć wniosek z uzasadnieniem.

Wniosek o ustanowienie darmowej pomocy prawnej powinien zostać zgłoszony razem z wnioskiem o zwolnienie z kosztów sądowych lub osobno, na piśmie lub ustnie do protokołu w sądzie, w którym ma toczyć się sprawa. W przypadku, gdy osoba fizyczna mieszka w innym miejscu, niż siedziba sądu prowadzącego sprawę, może ona złożyć wniosek w sądzie rejonowym w swoim miejscu zamieszkania. Sąd rejonowy skieruje wniosek do sądu właściwego i w przypadku pozytywnego jego rozpatrzenia, adwokat lub radca prawny otrzyma pełnomocnictwo procesowe i będzie zastępować stronę do zakończenia postępowania.

Pamiętać należy o tym, że wniosek powinien być uzasadniony. Jeżeli sąd wniosek odrzuci, strona może złożyć go ponownie, jednak nie może powoływać się na te same okoliczności, ponieważ wniosek zostanie odrzucony bez możliwości złożenia zażalenia. Za niezgodność uzasadnienia ze stanem faktycznym, czyli podawanie nieprawdziwych danych, grozi natomiast kara w wysokości do 1000 zł. Strona musi również w takiej sytuacji uiścić wszystkie przepisane opłaty i pokryć wszystkie wydatki. Jeżeli sytuacja się powtórzy i strona ponownie poda nieprawdziwe dane, grzywna wynosi do 2000 zł.