Przedsiębiorca
prowadzący jednoosobową działalność może spotkać się nie
tylko z kontrolą skarbową odnoszącą się do zagadnień
podatkowych, ale również i z kontrolą ze strony Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych.
Przedmiotem
takich kontroli jest ocena rzetelności i prawidłowości wywiązania
się z zadań i obowiązków w zakresie ubezpieczeń
społecznych przez płatników składek. Szczegółowej
kontroli może podlegać:
już samo zgłaszanie do ubezpieczeń społecznych;
prawidłowość i rzetelność obliczania, potrącania i opłacania
składek przez przedsiębiorcę będącego tu płatnikiem;
ustalanie uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych i
wypłacanie tych świadczeń oraz dokonywanie rozliczeń z tego
tytułu;
prawidłowość i terminowość opracowywania wniosków o
świadczenia emerytalne i rentowe;
wystawianie zaświadczeń lub zgłaszanie danych dla celów
ubezpieczeń społecznych- również bieżąca aktualizacja
danych;
dokonywanie oględzin składników majątku płatników
składek zalegających z opłatą należności z tytułu składek
Proces
kontroli rozpoczyna się doręczeniem zawiadomienia o samym zamiarze
wszczęcia kontroli. Po doręczeniu informacji o planowanej kontroli
ZUS może ją rozpocząć najwcześniej po upływie 7 dni jednak nie
później niż po upływie 30 dni. Jeżeli Inspektorzy nie
pojawią się w wyznaczonym terminie aby rozpocząć kontrolę mają
obowiązek ponownego zawiadomienia i dotrzymania ustawowych terminów.
Z
zawiadomienia powinno wynikać przede wszystkim jaki jest zakres
kontroli, przewidywany czas jej trwania oraz kim są kontrolujący i
kogo kontrolują.
Kontroli
dokonują Inspektorzy oddelegowani przez ZUS lub pracownicy ZUS nie
będący Inspektorami pod warunkiem posiadania upoważnienia.
Kontrolujących przedsiębiorca może przyjąć w miejscu prowadzenia
działalności lub może on wyrazić zgodę (w formie pisemnej) na
dokonywanie kontroli w siedzibie ZUS.
Podczas
dokonywania czynności kontrolnych Inspektorzy mają możliwość
przesłuchiwania świadków, np. byłych pracowników. W
tym zakresie czynności odbywają się zwykle w jednostce ZUS.
Przedsiębiorca
jako płatnik składek ma obowiązek na prośbę kontrolujących:
udostępnić wszelkie dokumenty i inne nośniki informacji związane
z zakresem kontroli (książkę kontroli, upoważnienia, protokoły
kontroli, pozostałą dokumentację),
udostępnić do oględzin składniki majątku,
sporządzić i wydać kopie dokumentów związanych z zakresem
kontroli,
zapewnić niezbędne warunki do przeprowadzenia czynności
kontrolnych,
udzielać wyjaśnień w zagadnieniach dotyczących zakresu kontroli,
zapewnić niezbędne warunki do przeprowadzenia czynności
kontrolnych,
udzielać wyjaśnień w zagadnieniach dotyczących zakresu kontroli,
przedstawić tłumaczenia dokumentacji sporządzonej w języku obcym
na język polski
Kontrola
ZUS dotyczy zwykle okresu nie dalej niż poprzednich 5 lat.
Przedsiębiorca powinien więc pamiętać o przechowywaniu
dokumentacji związanej z rozliczeniami ZUS oraz poszczególnymi
pracownikami. Takie dokumenty jak deklaracje ZUS- DRA oraz miesięczne
raporty jak ZUS RCA, ZUS RZA, ZUS RSA należy przechowywać przez
okres co najmniej 5 lat. Natomiast dokumentację pracowniczą
przechowuje się przez okres 50 lat od dnia zakończenia pracy danego
pracownika.
Ta
dokumentacja to m.in. listy płac, karty wynagrodzeń czy umowy
zleceń, od których były odprowadzane składki ubezpieczeń.
Warto również przechowywać dokumenty płatnicze jakie
potwierdzą opłacanie składek ZUS. Mogą być to m.in.
potwierdzenie przelewów, wyciągi bankowe czy inne
potwierdzenia wpłat.
Czas
trwania kontroli zależy od wielkości badanego przedsiębiorstwa. W
danym roku kontrola przedsiębiorcy jako płatnika składek ZUS nie
powinna przekroczyć terminów:
12 dni roboczych u mikroprzedsiębiorców,
18 dni roboczych u małych przedsiębiorców,
24 dni roboczych u średnich przedsiębiorców,
48 dni roboczych u pozostałych przedsiębiorców.
Zakończenie
czynności kontrolnych polega na sporządzeniu protokołu kontrolnego
określającego prócz danych płatnika i jednostki
kontrolującej:
zakres kontroli,
czas trwania czynności kontrolnych,
opis ustaleń z kontroli z podaniem podstaw prawnych,
przedstawienie o prawie złożenia zastrzeżeń,
pieczęć i podpis inspektora/ inspektorów kontroli ZUS,
informacje o wpisie do książki kontroli.
Protokół
sporządzany jest w dwóch egzemplarzach, z czego jeden
otrzymuje poddany kontroli przedsiębiorca. Dzień otrzymania przez
niego protokołu uważa się za dzień zamknięcia kontroli.
Przedsiębiorca,
który nie zgadza się z wynikiem kontroli przedstawionym w
protokole ma możliwość wyrażenia swoich zastrzeżeń. Termin na
zgłoszenie sprzeciwu w formie pisemnej upływa 14- tego dnia od daty
otrzymania protokołu. Inspektor z ZUS ma obowiązek rozpatrzyć
zgłoszony sprzeciw oraz podjąć czynności wyjaśniające. O tym
jakie będą to czynności informuje przedsiębiorcę na piśmie.
W
ciągu 30 dni od daty otrzymania protokołu przedsiębiorca, który
zgadza się z wynikiem kontroli ma obowiązek złożyć dokumenty
korygujące lub te, w zakresie których wykazano braki.
W
przypadku gdy przedsiębiorca nie wywiąże się z obowiązków
korekt narzuconych przez inspektora ZUS, ten w terminie jednego lub
dwóch miesięcy wydaje decyzję. Po jej uprawomocnieniu
przedsiębiorca jest zobowiązany dokonać stosownych korekt w
terminie kolejnych 30 dni.
Płatnicy
składek, którzy prowadzą działalność jednoosobową i
odprowadzają składki wyłącznie na własne ubezpieczenia zwykle są
bezpieczni. Co do zasady ZUS nie wszczyna bowiem wobec nich
postępowania kontrolnego ponieważ sprawy są wyjaśniane na
bieżąco.
Jednak
już przedsiębiorcy zatrudniający pracowników muszą być
przygotowani, że ZUS może ich objąć kontrolą. Dlatego też tak
ważne jest chociażby przechowywanie stosownych dokumentów,
które mogą przedsiębiorcy pomóc w wyjaśnianiu spraw
rozliczeń z ZUS.