Zgodnie
z obowiązującymi przepisami, każdemu pracownikowi zatrudnionemu na
umowę o pracę, przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego,
płatnego urlopu wypoczynkowego.
W
związku z tym w wielu firmach są tworzone plany urlopowe, które
mają na celu głównie usprawnienie funkcjonowania
przedsiębiorstwa. Obowiązek tworzenia takiego dokumentu przez
pracodawcę wynika z art. 163 par. 1 ustawy z 26 czerwca 1974
r. - Kodeks pracy (tekst jedn. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94).
Zanim
jednak pracodawca przystąpi do planowania urlopów w swoim
zakładzie, pomocne może okazać się zapoznanie z rodzajami
urlopów, zasadami tworzenia planów urlopowych,
informacjami na temat tego, kiedy musi to robić, a kiedy wystarczy
samo porozumienie z pracownikiem.
Istnieją
sytuacje, które zwalniają pracodawcę z obowiązku tworzenia
planów urlopowych. Dzieje się tak, gdy:
u
danego pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa,
zakładowa
organizacja związkowa wyrazi zgodę na odstąpienie przez
pracodawcę od obowiązku sporządzania planów urlopowych.
W
planie urlopowym należy ująć urlop:
bieżący-
taki, do którego pracownik nabył już prawo,
przyszły-
taki, do którego pracownik nabędzie prawo w trakcie
zaplanowanego okresu,
kolejny-
następny urlop, prawo do którego pracownik nabywa 1 stycznia
każdego roku,
uzupełniający-
taki, do którego pracownik nabędzie prawo w ciągu roku, a
wynikający z ogólnego stażu pracy i wykształcenia,
dodatkowy-
przysługujący niektórym pracownikom na podstawie przepisów
szczególnych
Zgodnie
z Kodeksem pracy, w planie urlopowym nie uwzględnia się jedynie
części urlopu przeznaczonej do wykorzystania w trybie „na
żądanie”. Co ważne, w sytuacji gdy pracownik nie wykorzysta
części urlopu „na żądanie” w danym roku kalendarzowym,
przechodzi on na następny rok jako zwykły urlop zaległy.
Nigdzie
nie określono, że pracodawca musi stworzyć jeden plan urlopowy na
cały rok. Mogą zatem powstać półroczne lub kwartalne
dokumenty tego typu. Możliwe jest również tworzenie planów
urlopowych oddzielnie dla poszczególnych części swojego
przedsiębiorstwa.
Taki
plan powinien powstać przed rozpoczęciem okresu, którego
będzie dotyczyć. W przypadku planu urlopowego obejmującego cały
rok kalendarzowy, powinien on zostać ustalony do 31 grudnia
poprzedniego roku. Jeśli jednak wystąpi sytuacja, w której
dokument ten jeszcze nie powstał, a rozpoczął się już okres,
którego ma dotyczyć, wówczas pracodawca nie ma prawa
odmówić pracownikowi udzielenia urlopu na początek tego
okresu.
Przede
wszystkim należy pamiętać o cechach charakterystycznych urlopu
wypoczynkowego. Przepisy mówią, że jest to urlop
nieprzerwany. Dopuszcza się jednak możliwość podzielenia go na
części, ale pod dwoma warunkami:
pracownik
złożył odpowiedni wniosek
przynajmniej
jedna część urlopowa powinna trwać minimum 14 dni kalendarzowych
Ponadto
jest to urlop coroczny. W przypadku, gdy wskutek różnych
okoliczności pracodawca nie udzieli pracownikowi urlopu w roku, za
który urlop przysługuje, to powinien to zrobić do końca I
kwartału w roku następnym (do 31 marca).
Dodatkowo
w szczególnej sytuacji znajdują się osoby, które
podejmują pracę po raz pierwszy. Tacy pracownicy w roku
kalendarzowym, w którym podejmują pracę, uzyskują prawo do
urlopu z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru
urlopu przysługującego im po przepracowaniu roku.
Obowiązkiem
pracodawcy jest również uwzględnienie w planie urlopowym
osób, które w roku kalendarzowym obejmującym plan
wracają do pracy np. po urlopie wychowawczym lub bezpłatnym.
Co
do zasady, w planie urlopowym terminy pracodawca ustala samodzielnie,
jednak powinien on brać pod uwagę:
wnioski
pracowników oraz
konieczność
zapewnienia normalnego toku pracy.
Dlatego
powinien on zadbać o to, aby pracownicy odpowiednio wcześniej
złożyli wnioski o urlop, wyznaczając termin, który jeśli
zostanie przekroczony, pracodawca samodzielnie wyznaczy.
Gotowy
plan urlopowy powinien być podany do wiadomości pracowników,
w sposób przyjęty w danym zakładzie. Można skorzystać z
różnych sposobów- obwieszczenia, intranetu,
poinformowanie przez przełożonego lub kadrową, wywieszenie na
tablicy ogłoszeń, etc. Po tej czynności plan staje się wiążący,
a ewentualne zmiany mogą nastąpić tylko w szczególnych
sytuacjach.
Mimo
ustalenia planu urlopowego, pracownik powinien uzyskać zgodę
pracodawcy na rozpoczęcie urlopu w określonym terminie. Zabieg ten
ułatwia kontrolę wykorzystanych urlopów, dlatego też
pracodawca musi zadbać o to, by pracownicy ponownie złożyli
odpowiedni wniosek tuż przed wykorzystaniem urlopu. Ostatecznie nie
rozstrzygnięto sporu, czy takie wnioski są bezwzględnie konieczne,
dlatego też pracodawca powinien zadecydować o tym indywidualnie, a
taką decyzję zawrzeć w regulaminie zakładu pracy.
Pracodawca
powinien również pamiętać o wszelkich korektach planu, np.
gdy zmienia się rodzaj umowy- umowa na okres próbny zmienia
się w umowę na czas nieokreślony, czyli pracodawca tworzy plan
urlopowy według wymiaru przysługującemu pracownikowi na dany rok
kalendarzowy proporcjonalnie do czasu trwania pierwszej umowy.
Następnie tworzy korektę uwzględniającą urlop, do którego
pracownik wraz z nową umową nabył prawo. Ponadto korekty powinny
objąć wszelkie zdarzenia losowe, przez które termin urlopu
ulega zmianie:
z
polecenia pracodawcy, gdy pojawia się zagrożenie, że nieobecność
pracownika może spowodować poważne zakłócenia w toku
pracy;
na
wniosek pracownika, gdy ten umotywuje go ważnymi i rozsądnymi
przyczynami (rodzinne, osobiste);
gdy
pracownik jest niezdolny do pracy z powodu choroby (szczególnie
gdy jest to choroba zakaźna), zostaje powołany do służby
wojskowej lub ćwiczeń na okres do trzech miesięcy, przechodzi na
urlop macierzyński, musi sprawować opiekę nad chorym członkiem
rodziny lub gdy został tymczasowo aresztowany albo odbywa karę
pozbawienia wolności.
Pracodawca
jest zobowiązany do poinformowania pracowników o wszelkich
zmianach dokonanych w planie tą samą drogą, którą
udostępnił plan w jego pierwszej postaci.