W
obrocie gospodarczym często dochodzi do sytuacji, w której
przedsiębiorcy mający kłopoty ze ściągnięciem przysługujących
im wierzytelności własnych powstałych w związku z prowadzoną
przez nich działalnością gospodarczą, dokonują ich sprzedaży. Z
punktu widzenia zbywcy wierzytelności, czynność ta wywołuje
określone skutki podatkowe, wokół których wciąż
istnieją pewne wątpliwości.
Przelew
wierzytelności (cesja) za wynagrodzeniem dla celów
podatkowych stanowi transakcję odpłatnego zbycia prawa
majątkowego. Wierzytelność bezdyskusyjnie jest prawem majątkowym-
stanowi uprawnienia do żądania spełnienia świadczenia z
określonego stosunku zobowiązaniowego przysługujące wierzycielowi
wobec dłużnika.
Ustawa
o podatku dochodowym od osób prawnych (PODP) zawiera przepisy,
które wprost odnoszą się do opodatkowania zbywanych praw
majątkowych. Zgodnie z art. 12 ust. 3a ustawy o PDOP z
tytułu zbycia prawa majątkowego, podatnik powinien rozpoznać
przychód w dacie wcześniejszego ze zdarzeń: zbycia tego
prawa, wystawienia faktury albo uregulowania należności.
Odpowiednio
do art. 14 ust. 1 powołanej ustawy przychodem z odpłatnego zbycia
praw majątkowych, co do zasady jest ich wartość wyrażona w cenie
określonej w umowie. Pomimo tego kwestia powstania przychodu z
tytułu zbycia wierzytelności budzi nadal pewne kontrowersje.
Niektóre
organy podatkowe stoją na stanowisku, iż odpłatność za zbytą
wierzytelność nie zwiększa przychodów, gdyż w tym
przypadku następuje jedynie spłata należności zaliczonej już
wcześniej do przychodów.
Z
uwagi na to, że jak wspomniano wcześniej, ustawa o PDOP zawiera
przepisy wprost odnoszące się do opodatkowania zbywanych praw
majątkowych, a także biorąc pod uwagę stanowisko sądów
administracyjnych, część ekspertów opowiada się za
koncepcją, w myśl której sprzedaż wierzytelności skutkuje
powstaniem przychodu dla celów podatkowych.
Przeniesienie
wierzytelności za wynagrodzeniem ma miejsce najczęściej w
sytuacji, gdy zagrożone jest realne odzyskanie należnych świadczeń.
W związku z tym naturalne jest, że zbycie wierzytelności może
nastąpić poniżej jej wartości.
Jednocześnie
należy wskazać, iż ujęcie tej transakcji może nastąpić na dwa
sposoby. Jeżeli podatnik rozpozna przychód ze sprzedaży
wierzytelności, to wówczas kosztem jego uzyskania jest
wartość sprzedawanej wierzytelności.
W
sytuacji gdy podatnik nie rozpoznaje przychodu, powstała strata
(jako różnica pomiędzy wartością należności a ceną
sprzedaży wierzytelności) może stanowić koszty uzyskania
przychodów, o ile spełnione są przesłanki art. 16 ust. 1
pkt 39 ustawy o PDOP.
Zgodnie
z tym przepisem, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów
strat z tytułu odpłatnego zbycia wierzytelności, chyba że ta
wierzytelność uprzednio, na podstawie art. 12 ust. 3 została
zarachowana jako przychód należny. Kosztem dla celów
podatkowych może być zatem jedynie taka strata, która
powstała w związku ze sprzedażą wierzytelności rozpoznanej
wcześniej jako przychód należny. Tym samym ewentualnie
poniesiona przez podatnika strata ze sprzedaży pożyczki wraz z
naliczonymi odsetkami, nie będzie kosztem, gdyż odsetki naliczone
nie są przychodem należnym.
Kwestia
możliwości zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów
straty będącej wynikiem odpłatnego zbycia wierzytelności własnej
nie budzi wątpliwości. Nawet organy podatkowe uznające, że w
przypadku odpłatnego zbycia wierzytelności zaliczanych uprzednio do
przychodów należnych, nie dochodzi do powstania przychodu,
zgodnie przyznają, że podatnik może uwzględnić w kosztach
uzyskania przychodów- zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 39, w
związku z art. 15 ust. 1 ustawy o PDOP- stratę powstałą w wyniku
tej transakcji. Do niedawna rozbieżności w orzecznictwie istniały
wobec możliwości uwzględniania należnego podatku od towarów
i usług przy obliczaniu wysokości poniesionej straty.
Organy
podatkowe stały na stanowisku, że przy ustalaniu straty należy
uwzględnić wyłącznie tę część należności, która była
zaliczona do przychodów należnych, czyli kwotę netto (bez
VAT, który nie był przychodem należnym).
Reasumując,
zgodnie z aktualnym stanowiskiem sądów administracyjnych
należy uznać, iż sprzedaż wierzytelności własnej zbywcy
skutkuje powstaniem u niego przychodu dla celów podatkowych.
Ponadto, w związku ze wspomnianą uchwałą NSA można się
spodziewać, że sądy administracyjne będą zgodnie orzekać, że
obliczając stratę ze sprzedaży wierzytelności własnej trzeba
brać pod uwagę wartość brutto wierzytelności.
Źródło:
money.pl