Przedsiębiorcy,
którzy nie chcą lub nie mogą zatrudniać pracowników
na stałe, często korzystają z usług zewnętrznych specjalistów-
tzw. freelancerów, np. programistów, grafików,
tłumaczy, copywriterów czy marketingowców. Regularne
korzystanie z usług jednego specjalisty rodzi potrzebę spisania z
nim umowy ramowej, która reguluje warunki i zasady współpracy.
Umowa
ramowa należy do tzw. umów nienazwanych, czyli
nieuregulowanych w odrębny sposób w przepisach, tak jak np.
umowa zlecenia czy umowa o dzieło. Zwyczaj zawierania umów
ramowych wykształcił się w toku praktyki gospodarczej. Wspomniany
kontrakt określa zasady zawierania w przyszłości jednego rodzaju
umów dotyczących pojedynczych zleceń dla wykonawcy. Z reguły
w dokumencie umieszcza się również ogólne
postanowienia w zakresie współpracy oraz elementy umów
zawieranych później na jej podstawie (np. zasady dokonywania
płatności za wykonanie zlecenia). Umowa ramowa może być zawarta
zarówno z freelancerem będącym przedsiębiorcą, jak i z
osobą fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej.
Ramową
umową należy odróżnić od uregulowanej w Kodeksie cywilnym
umowy przedwstępnej. Ta druga polega na zobowiązaniu do zawarcia
określonej, konkretnej umowy w przyszłości (przyrzeczonej). Przy
czym umowa przedwstępna powinna określać elementy istotne dla
postanowienia umowy przyrzeczonej. Przepisy regulujące także skutki
niewywiązywania się z umowy przedwstępnej, które obejmują
nie tylko odpowiedzialność odszkodowawczą, ale także roszczenie o
zawarcie umowy przyrzeczonej (chodzi o przypadek, w którym
jedna ze stron odmawia jej zawarcia). Natomiast celem zawarcia umowy
ramowej jest określenie swoistego podręcznika zasad współpracy,
według którego będą realizowane poszczególne,
konkretne zamówienia.
Przykładowo,
w umowie ramowej z grafikiem można uregulować sposób
zamawiania danego (np. adres e-mail), sposób przekazania
zamawiającemu wykonywania zamawiającemu wykonanego grafika dzieła
(format pliku, adres e-mail czy serwer ftp, na który plik ma
zostać przekazany) czy termin rozliczenia. Natomiast już konkretne
wytyczne dotyczące dzieła, należy zawrzeć w zamówieniu.
Takie rozwiązanie jest niezwykle wygodne z uwagi na brak
konieczności podpisywania za każdym razem rozbudowanych umów.
Umowa ramowa może być dowolnie kształtowana w ramach zasady
swobody umów. W związku z tym nic nie stoi na przeszkodzie,
aby w umowie ramowej określić obowiązek stron do zawierania danych
umów w określonych sytuacjach czy przez określony okres.
Przed
przystąpieniem do sporządzenia umowy ramowej należy zastanowić
się nad następującymi problemami:
Z kim zawierana będzie umowa- z osobą fizyczną czy z
przedsiębiorcą?
Czy umowa ma dotyczyć zleceń na wykonywanie usług czy dzieł
(utworów)?
Jakie są cechy charakterystyczne pojedynczego zlecenia?
Jakie ogólne zasady zawierania umów na pojedyncze
zlecenia ma zawierać umowa ramowa (np. zasady płatności,
przeniesienie majątkowych praw autorskich czy udzielenie stosownych
licencji)?
Odpowiedź
na powyższe pytania pozwoli określić, które przepisy mają
zastosowanie przy interpretacji umowy ramowej, a w konsekwencji
podczas określania praw i obowiązków strony umowy. W
przypadku braku odpowiednich zapisów w umowie pozwalających
określić prawa i obowiązki stron, stosuje się przepisy ustawowe
(najczęściej Kodeksu cywilnego).
Przedsiębiorcy
zwykle współpracują z freelancerami na podstawie umów
o dzieło i umów zlecenia. W zależności od tego, co
konkretny freelancer będzie wykonywał, przed sporządzeniem umowy
ramowej należy przeanalizować przepisy dotyczące konkretnego
rodzaju umowy oraz przepisy ogólne Kodeksu cywilnego, które
określają zasady zawierania, wykonywania i skutki niewykonania
umów. Przepisy Kodeksu cywilnego stosuje się, gdy przepisy
dotyczące konkretnego rodzaju umowy milczą na temat określonych
sytuacji oraz w przypadku konieczności wyjaśniania sporów
związanych z przedmiotem umowy.
Ponieważ
ramowa umowa jest tzw. umową nienazwaną, strony mogą dowolnie
kształtować treść kontraktu w ramach przepisów Kodeksu
cywilnego. Można jednak wskazać elementy, które w takiej
umowie powinny się znaleźć, są to m.in.:
określenie stron umowy,
data zawarcia, czas trwania oraz okres i sposób wypowiedzenia
umowy,
opis zleceń, których freelancer ma się podejmować na
podstawie umowy ramowej,
ogólne warunki wykonywania zleceń,
forma zawierania umów dotyczących poszczególnych
zleceń,
termin wykonania zlecenia,
kwestie dotyczące praw autorskich,
dopuszczalność zmiany umowy ramowej i umów zawieranych na
jej podstawie,
kwota wynagrodzenia za wykonanie poszczególnych zleceń,
sposoby i terminy płatności za zlecenie (w tym dotyczące np.
zaliczki i zadatku),
możliwość odstąpienia od umowy ramowej i umów zawieranych
na jej podstawie,
rozliczenia stron po rozwiązaniu umowy.
Działalność
freelancerów to w niektórych przypadkach praca twórcza
wiążąca się z wykonywaniem określonego utworu w rozumieniu prawa
autorskiego, np. grafiki, fotografii, tekstu czy kodu źródłowego
strony internetowej. Jeżeli takiego zlecenia dotyczy umowa ramowa,
to powinna zawierać postanowienia dotyczące przeniesienia
majątkowych praw autorskich bądź udzielenia stosownej licencji.
Chodzi o prawa do korzystania i rozporządzania utworem na różnych
polach eksploatacji (czyli na różne sposoby) oraz kwestie
wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Warto wiedzieć, że oprócz
powyższych praw autorskich, przepisy wyróżniają także
osobiste prawa autorskie, które nie mogą być przedmiotem
obrotu.
W
związku z tym, iż przepisy zabraniają odgórnego
przeniesienia majątkowych praw autorskich dotyczących dużej liczby
utworów lub utworów mających powstać w przyszłości,
umowa ramowa powinna zawierać jedynie ogólne postanowienie w
tym zakresie. Szczegółowe kwestie dotyczące przeniesienia
praw autorskich do konkretnego utworu powinno być potwierdzone w
osobnych dokumentach, np. w treści stosowanych rachunków.
Należy szczególnie zwrócić uwagę aby zawrzeć
postanowienia dotyczące pól eksploatacji, na których
można wykorzystywać dany utwór (np. dopuszczalność
powielania w określonej technice, sposób rozpowszechniania).
Ponadto,
przenosząc prawa autorskie należy pamiętać o określeniu
wynagrodzenia za wykorzystanie utworu. Wynagrodzenie to należy
odróżnić od płatności za wytworzenie utworu przez
freelancera w toku realizacji danego zlecenia. Jeżeli zleceniodawca
ma mieć prawo do wykorzystywania utworu nieodpłatnie, to umowa musi
to wyraźnie wskazywać. W przeciwnym przypadku twórca-
freelancer może wysunąć roszczenia dotyczące wynagrodzenia za
korzystanie z utworu.